4 Naar een aardse spiritualiteit: mededogen als sleutel De christelijke politiek geeft weinig richting aan onze relatie met de natuur. In een naturalistisch perspectief zijn er mogelijkheden om in de relatie van mens en natuur, een aardse spiritualiteit tot ontwikkeling te laten komen. Van de traditionele christelijke kerken gaat nauwelijks initiatief uit voor een geïnspireerde omgang met natuur. De boodschap van andere abrahamistische religies lijkt niet veel anders. Buiten de traditionele kerken wordt in het Westen gezocht naar nieuwe vormen van spiritualiteit. Onder de vlag van new age zijn tal van bloemen gaan bloeien die in de praktijk vaak atavistische trekjes hebben: heksen, handopleggers, tarotkaartleggers en vele anderen. Drugs waren een tijd populair en ook lichaamsgerichte technieken als vormen van yoga, bio-energetica en rebirthing hadden een plekje in het spirituele panopticum. Er zijn ook meer wetenschappelijk georiënteerde zoekers naar spiritualiteit die troost lijken te vinden in natuurkundige en biologische verbanden, bijvoorbeeld via de morfogenetische velden van Rupert Sheldrake of de Tao van de Fysica van Fritjov Capra. Voor een nieuwe verhouding met de natuur verwacht ik daar niet veel impulsen van. Voor enkele niet-westerse spirituele tradi224 ties ligt dat anders. In het taoïsme en in veel boeddhistische stromingen speelt een persoonlijke god of een leven na de dood geen rol. Beide stromingen sluiten goed aan bij de moderne sceptische westerse geest die van eigen ervaring uit wil gaan en de christelijke mysteries en geboden als menselijke constructies ziet. Zowel taoïsme als boeddhisme is eerder te zien als filosofie dan als religie. Wat betreft de grote filosofische vragen (‘Wat kan ik kennen?’, ‘Hoe moet ik leven?’ en ‘Wat mag ik verwachten?’) ligt de focus op de vraag hoe te leven. Zowel boeddhisme als taoïsme vindt de vraag naar wat er te verwachten valt nogal irrelevant. Boeddha is daar het duidelijkst over: als je getroffen wordt door een pijl in je been, dan kun je je afvragen wie hem schoot en waarom, waarvan hij is gemaakt en of er nog andere pijlen komen. Het enige nuttige is echter de pijl uit je been trekken. Ook bij de vraag naar het kennen ligt de focus anders dan in het Westen: het accent ligt op de werking van de geest. Niet op wat iemand is, wat zijn karaktereigenschappen zijn en zijn visie op de wereld, maar hoe de geest werkt. De natuur speelt in beide levensovertuigingen een grote rol. In het boeddhisme is de ervaring van verbondenheid met alles wat leeft een thema; in het taoïsme is het meebewegen met natuurlijke processen een belangrijk uitgangspunt. Overigens is deze oriëntatie ook in de onderstroom van het christendom terug te vinden. Bij rozenkruisers en antroposofen wordt de ervaring van afgescheiden zijn van de natuur gezien als dé drempel voor verlichting. Volgens Lévi-Strauss– zouden boeddhisme en christendom elkaar veel makkelijker hebben gevonden als de islam daar niet tussen was gekomen. In deze tijd waarin de ééneurowinkels boeddhabeeldjes verkopen zouden Schopenhauer en Nietzsche zich misschien omdraaien in 225 Pagina 113

Pagina 115

Voor tijdschriften, online gebruiksaanwijzingen en clubbladen zie het Online Touch content management beheersysteem systeem. Met de mogelijkheid voor een e-commerce shop in uw brochures.

546 Lees publicatie 216Home