16 gezien”, stelt het rapport. “Veeleer moet het gaan over de omvang van de veestapel in Nederland of over dierenwelzijn, humane gezondheid, de span of control voor de ondernemer en het inpassen van bedrijf en stallen in de omgeving.” 3.2 Het belang van goed beheer Kennis van en vertrouwdheid met de sector maken dus dat schaal of bedrijfsgrootte als brandpunt van onbehagen naar de achtergrond verdwijnt. Het zijn dan andere aspecten van de bedrijfsvoering die in een ethisch licht komen te staan. In die beweging lijken deskundigen uit onderwijs en zorg, burgerpanels én mijn informanten elkaar te vinden. Mijn informanten zijn daar zelfs vrij uitgesproken in. Het belangrijkste voor hen is: duurzaam innoveren en slim organiseren. Dat wil zeggen: richt je bedrijf niet in volgens de modernistische sturingsfilosofie van Taylor en Ford, want deze sturingsfilosofie werkt vervreemding van het totale bedrijfsproces in de hand. Zorg daarentegen dat je bedrijf zelf redelijk kleinschalig is, zodat je als ondernemer binding houdt met alle bedrijfsprocessen, en probeer tegelijk schaalvoordeel te organiseren door qua logistiek, marketing en inkoop samen te werken met anderen. Bijvoorbeeld in de vorm van een coöperatie. Frank van Ooijen, hoofd duurzaamheid en bedrijfscommunicatie van FrieslandCampina, werkt bij zo’n type organisatie. “FrieslandCampina is een mondiaal opererende coöperatie, maar onze vraagstukken slaan nog steeds neer op het boerenerf.” Los van de vraag of FrieslandCampina nu het ei van Columbus te pakken heeft: een coöperatie waarbij kleine ondernemers samenwerken, massa maken en zeggenschap houden over logistieke en financiële stromen is een interessant model dat het in zich heeft om werkelijk een alternatief te zijn voor de modernistische sturingsfilosofie. Schaal raakt bij nadere beschouwing dus sterk aan een bestuurlijk aspect, aan de governance van een systeem. In de agrosector wordt het systeem ook wel de voedselketen genoemd. En mijn informanten zeggen dus: zolang de schakels van de keten goed met elkaar in verbinding staan, mag die keten best lang zijn. Met andere woorden: als het onbehagen en gebrek aan vertrouwen in de sector voortvloeien uit het feit dat de schakels van de keten niet organisch genoeg met elkaar verbonden zijn, dan zal het vertrouwen weer groeien naarmate de verbinding tussen de schakels toeneemt. 18 Met andere woorden: de mate van ‘verbinding’ zou dan de variabele zijn ten opzichte waarvan de veranderingen in een dynamisch systeem worden beschreven. Niet ‘grootschaligheid’, opgevat als de lengte van de keten. Het primaat ligt dus bij verbinding. Dit lijkt wellicht een open deur. Toch wordt hier mijns inziens meer gezegd. Mijn informanten wijzen er immers op dat in dit model niet schaalgrootte (hier toegespitst op de voedselketen) de onafhankelijke variabele is, maar verbinding18. Naarmate de verbinding tussen de schakels van de voedselketen sterker is, bijvoorbeeld doordat zij elkaars productiewijzen kennen en deugdelijk vinden, kan de keten vermoedelijk langer worden zonder dat het vertrouwen fataal wordt ondermijnd. Zij wijzen voorts op twee elementen die bijdragen aan die verbinding: het is van belang dat alle schakels van de keten beseffen dat zij dealen Pagina 25

Pagina 27

Heeft u een jaarverslag, z-mags of e-onderwijscatalogi? Gebruik Online Touch: vaktijdschrift digitaal op uw website plaatsen.

529 Lees publicatie 203Home