CO-CREATIE Met zulke verwoordingen komt een thema in beeld dat eigenlijk pas in de loop van de twintigste eeuw langzaam aan de oppervlakte van het bewustzijn kwam. Namelijk het inzicht dat menszijn in wezenlijke mate een kwestie is van zelfschepping, zelftechniek en zelftemming. Toen de filosoof Nietzsche aan het einde van de negentiende eeuw stelde dat de mens het ‘nog niet vastgestelde dier’ is, liep hij hierop vooruit. De mens is het dier dat zichzelf in de loop van een zelftechnisch proces uitvindt. Die zelftechniek bestaat niet alleen uit het gebruik van gereedschappen (met de spiegel als meest tot de verbeelding sprekend voorbeeld) en het schrijven en lezen van boeken (stillezen is wel gezien als geboorte van zelfbewustzijn), maar ook uit het inrichten van landschappen.7 Met het aanleggen van wegen en het ontginnen van gronden maakt de mens zich niet alleen natuur eigen, maar wint en ontgint hij ook zichzelf: cultuur als een vorm van zelfdressuur. De kosmopoliet ontstaat pas met het bereisbaar maken van de aarde. Iedere weg door het landschap is in potentie ook een weg door onze geest. Mens en wereld ontstaan in een proces van cocreatie. In een bekend voorbeeld stelt de Amerikaanse geografe Doreen Massey dat iemand die van Londen naar het dorpje Milton Keynes reist niet zomaar een traject aflegt, maar dat tijdens die beweging Londen en dat dorpje een beetje veranderen door de verwijdering en toenadering van de reizende persoon (die op zijn beurt ook verandert).8 In lijn hiermee is te stellen dat het nadenken over de mogelijkheid van tijdelijke andere bestemmingen bepaalde bestemmingen in zekere zin al tijdelijk en anders maakt. Dit lijkt misschien luchtfietserij. Straks zal echter blijken dat deze verwevenheid 7 In lijn hiermee bracht Ton Lemaire ondermeer in herinnering dat het ontstaan van het bewustzijn van het landschap samen ontstond met de landschapsschilderkunst. Zie: Filosofie van het landschap. 8 Doreen Massey, For space, blz. 119. 25 Pagina 26
Pagina 28Scoor meer met een online winkel in uw vakbladen. Velen gingen u voor en publiceerden PDF's online.
515 Lees publicatie 192Home