bevoordelen we mooie mensen, vertrouwen ze sneller en belonen ze beter. Scruton (2010) geeft Schoonheid een aparte plaats omdat het 6 Het Schone: wortels van een evolutionaire esthetica Wat is schoonheid en waar komt onze geobsedeerdheid door schoonheid vandaan? Bestaat er een evolutionaire esthetiek die, net als een evolutionaire ethiek, is opgebouwd uit drie lagen? En hoe zit het met de eventuele functionaliteit van de schoonheidservaring? Wat is schoonheid? Volgens de klassieken is Schoonheid, net als het Ware en het Goede, een uiteindelijke waarde: je kunt hem niet verder funderen. Het is tegelijk evident en wonderlijk dat we van Schoonheid, Waarheid en Goedheid niet kunnen aangeven waarom we ze zo belangrijk vinden. In deze trias neemt Schoonheid nog een speciale positie in. Dat we belang hechten aan het Ware is verklaarbaar. We hebben er belang bij te weten hoe de werkelijkheid functioneert. Ook van het Goede is te verdedigen dat het bestaat omdat het evolutionair voordeel kan opleveren. Schoonheid lijkt in dit verband een luxe, overbodig en vrijblijvend. Dat blijkt ook als je de eigenschap op mensen projecteert. Als mensen een loopje nemen met het Ware vinden we dat onacceptabel. Als mensen zich slecht gedragen, hebben we er liever niet mee van doen. Mensen hoeven echter niet mooi te zijn of zich mooi te bewegen, maar als we ze mooi vinden, heeft dat wel invloed op ons gedrag. In het private domein zijn we trots op onze mooie partner en trekken we mooie kinderen voor; in het publieke 56 bij Schoonheid gaat om een verlangen dat niet kan worden vervuld. Het verlangen naar het Ware wordt vervuld door meer te weten, naar het Goede door iets goeds te doen. Een zonsondergang kunnen we echter niet bewaren of verkopen. Als we hebben genoten van een schilderij in een museum of een muziekstuk in een concertzaal, zijn we niet rijker, voornamer of beter geworden. Mensen hebben enorme inspanningen en bedragen over om een schoonheid te ervaren waar niets van over blijft. Scruton geeft ook aan dat schoonheid te maken heeft met zintuiglijkheid, maar ook verbonden is met intellectualiteit. Smaken en geuren laten volgens hem minder systematische organisatie toe dan bij klanken, woorden en tonen mogelijk is. Ze laten ons genieten, maar zetten onze verbeelding minder aan het werk. Aan de andere kant kunnen geuren juist intense herinneringen oproepen, zoals we sinds Proust weten. In het voorgaande verkenden we de drie lagen van een evolutionaire ethiek. Het Goede bleek niet te funderen op een universeel principe, maar slechts te ijken aan onze evolutionaire neigingen en intuïties, gekoppeld aan culturele patronen en individuele preferenties. Naast een evolutionaire ethiek tekende zich op vergelijkbare wijze een evolutionaire epistemologie (wetenschapsleer) af: Waarheid als een amalgaam van evolutionaire condities die bepalen hoe we waarnemen, van een culturele consensus en van persoonlijke voorkeuren. Voor het Schone ligt een evolutionaire esthetica in het verschiet: we hebben voorkeuren die evolutionair zijn ontwikkeld, die cultureel zijn gevormd en persoonlijk zijn gekleurd. 57 Pagina 29
Pagina 31Interactieve online tijdschrift, deze flyer of artikel is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het naar een digitale publicatie omzetten van digi-onderwijs catalogi.
546 Lees publicatie 216Home