natuurbeschermers proberen het debat over de natuur te beëindigen met de opmerking dat de natuur intrinsieke waarde heeft, alsof dat een objectief gegeven is. Helaas ontkomen ze niet aan de logica dat de natuur geen op zichzelf staande waarden heeft, maar dat waarden altijd worden toegekend. Het ingewikkelde van het begrip ‘intrinsieke waarde’ is dat je het niet kunt afserveren met de opmerking dat alles subjectief is: mensen kunnen immers wel ervaren dat de natuur een betekenis op zichzelf heeft. De emoties van verwondering, bewondering en gehechtheid van mensen in de natuur verdienen het om serieus te worden genomen. Uiteindelijk heeft de filosoof die de redenering met het begrip ‘intrinsieke waarde’ afwijst, ook niet veel meer dan emotie om zijn standpunt aan te ijken. Het belang van die emotie wordt door recent psychologisch onderzoek steeds meer onderstreept. De neuroloog Damasio (1998, 2005) beschrijft dat een mens zonder emotie nauwelijks beslissingen kan nemen of een standpunt kan innemen. Ik ga er ook van uit dat achter deze filosofische debatten emotionele betrokkenheid schuilgaat. Wellicht is de theorie van Damasio, die stelt dat het gevoel aan het denken voorafgaat, ook hier van toepassing. In het debat over intrinsieke waarden speelt nog een andere invalshoek die weinig wordt belicht. Intrinsieke waarden zijn weliswaar toegekende waarden, en daarmee noodzakelijkerwijs antropocentrisch, maar daarmee wordt nog niet ontkend dat mensen de ervaring kunnen hebben dat levende wezens een waarde op zichzelf hebben. Wat in deze dichotome benadering bovendien ontbreekt, is de kwestie van de mate waarin. Dat we onze medemensen intrinsiek waardevol vinden, daar zullen niet veel mensen het mee oneens zijn. Maar toch zijn ook daar grenzen aan. Euthanasie kan worden voorgestaan door mensen die het menselijk bestaan een intrinsieke waarde toekennen. Zo is er ook in de relatie met de natuur 50 51 een minder digitale benadering mogelijk. Voor mij is de intrinsieke waarde van het leven van een orang oetan niet heel veel kleiner dan dat van een mens. In de praktijk ken ik veel minder waarde toe aan het leven van een mug. En lopend over een grasveld is er nog nooit een moreel bezwaar bij me opgekomen over beschadigde grassprieten. Het debat over intrinsieke waarde verliest zo veel betekenis: als de natuur intrinsieke waarde heeft, heeft de mens die zeker. Als de mens intrinsieke waarde heeft, dan heeft de wereld om ons heen die in ieder geval in zekere mate, maar die is niet van absolute aard. Debat blijft nodig. Het begrip ‘intrinsieke waarde’ is dus als filosofisch concept ambigu of zelfs misleidend, maar dat neemt niet weg dat veel mensen een grote waardering, respect, voelen voor alles wat leeft. Pagina 26
Pagina 28Interactieve digi-magazine, deze flyer of PDF is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het digitaal bladerbaar uitgeven van eonderwijscatalogussen.
546 Lees publicatie 216Home