Naast de toegenomen stroom informatie speelt ook de constante bereikbaarheid en zichtbaarheid: we zijn nooit meer verder dan een druk op een knop verwijderd van onze medemensen, via onze mobiel is altijd na te gaan waar we zijn. Camera’s houden ons in het publieke domein nauwlettend in de gaten. Over de effecten van de informatiemaatschappij doen vele opvattingen de ronde. Sommige mensen denken dat de constante vermenging van amusement, informatie en reclame is bedoeld om ons tot tevreden consumenten te maken. Anderen denken dat de toename aan kinderen met concentratiestoornissen en ADHD te maken heeft met een overmaat aan televisie, computerspelletjes en dergelijke. Weer anderen denken dat grote groepen jongeren zo meegezogen worden door het aanbod aan filmpjes, hier-en-nu-informatie en spelletjes dat studeren daar wel erg saai bij afsteekt. De remedies zijn verschillend. Robbert Dijkgraaf1 , zelf een informatieveelvraat, wijst op de gevaren. Op de oceaan van informatie staan geen bakens, je kunt er makkelijk de weg kwijtraken en zelfs verdrinken. In het kader van onze verkenningen is het vooral interessant welke rol de natuur hierin kan spelen. Kan zij de rust, reflectie, meditatie bieden waaraan zoveel mensen behoefte zeggen te hebben? Tijdens mijn wildernisjaar begon ik iedere week in de natuur met een dag of vier zonder telefoon, boeken of gesprekken met mensen. Ik ondervond iedere keer weer hoe moeilijk het is om je los te maken uit de constante stroom van informatie en gesprekken. Ook het uitzetten van de telefoon zodat ik niet meer bereikbaar was, ervoer ik als een forse maatregel (sommigen vonden het bijna onbegrijpelijk en onverantwoordelijk). De afgelopen twee 1 Dijkgraaf, column in NRC van 28 augustus 2010. 242 jaar heb ik regelmatig mensen gevraagd of ze wel eens een dag alleen waren geweest zonder afleiding van telefoon, boek, radio of tv. Ik ben niemand tegengekomen bij wie dat het geval was, terwijl het toch een indrukwekkende ervaring is om een paar dagen alleen te zijn. Je merkt dan hoe verslavend informatie is. Het werkt als junkfood: het smaakt altijd terwijl je weet dat het niet goed voor je is. En terwijl je weet dat stilte werkt als voedsel voor de ziel: eenvoudig maar voedzaam. De informatiestroom die ons ter beschikking staat, is als een faustiaanse Efteling. Het is geweldig, maar wie erin verdrinkt, zal nooit meer een boek lezen en nooit meer ergens rustig over nadenken. Wie niet reflecteert, is als wrakhout dat wordt meegesleept door een stroom van emoties, overtuigingen en opinies. Een beetje verveling op zijn tijd en ergens een nachtje over slapen, schept een vruchtbare afstand tot je eigen overtuigingen en werpt niet zelden een nieuw licht op zaken. Boeddha had het over het aandacht geven aan allerlei ideeën als –loze speculatie, het kreupelhout der opinies, de wildernis van meningen, het gekronkel der theorieën, het gespartel van visies, de keten van zienswijzen–. De natuur lokt niet voortdurend opinies uit. Een van de rustgevende ervaringen van de natuur is dat je nergens een mening over hoeft te hebben. Bovendien – en dat is het tegengif voor het leven in een wereld waar we altijd worden gezien en beoordeeld – heeft de natuur, zoals Nietzsche al zei, ook geen mening over ons. Een heel andere benadering heeft Alain de Botton. Hij gaat uit van de stelling dat je niet religieus hoeft te zijn om te zien dat de rituelen van de kerken een antwoord waren op wezenlijke behoeften van mensen. Hij vraagt zich af wat we in de seculiere samenleving kunnen leren van religieuze methoden om gemeenschapszin op te wekken, goedheid te bevorderen, heiligen aan te wijzen, hoe we de strategieën van onderwijsinstellingen weer een rol kunnen 243 Pagina 122

Pagina 124

Scoor meer met een webwinkel in uw nieuwsbrieven. Velen gingen u voor en publiceerden onderzoeksrapporten online.

546 Lees publicatie 216Home