2. Algemeen onbehagen rond schaalvergroting 9 Hoe groter de schaal, hoe efficiënter er gewerkt kan worden. Deze sturingsfilosofie is in de westerse industrie aan een zegetocht begonnen sinds Ford de productieprocessen in zijn autofabriek stroomlijnde door een lopende band in te voeren, en Frederick Taylor deze aanpak tot een model van wetenschappelijke bedrijfsvoering uitwerkte. De idee: een grootschalige aanpak maakt dat productiestappen beter kunnen worden ‘opgeknipt’ en elk voor zich efficiënter, en dus goedkoper, kunnen worden uitgevoerd. ‘Groot worden’ geldt sindsdien als de sleutel tot succes. De voordelen zijn legio: ondernemers van bedrijven van enige omvang kunnen korting bedingen bij leveranciers, zij kunnen intern taken verdelen zodat personeel zich kan specialiseren, de overheadkosten kunnen omlaag, en zij beschikken in absolute zin over grotere financiële reserves waardoor ze minder kwetsbaar worden. Ook in andere sectoren heeft deze wat ik noem ‘modernistische’ sturingsfilosofie in de loop van de twintigste eeuw postgevat. Zo rationaliseert de Nederlandse landbouw na de Tweede Wereldoorlog in rap tempo. Boeren vergroten hun bedrijf, daarbij geholpen door de Staat, die ruilverkaveling afdwingt en investeringssubsidies uitvaardigt. De sector zet sterk in op het verlagen van de kostprijs. Deze strategie blijkt dermate succesvol dat Nederland qua landbouwkennis en voedselproductie is uitgegroeid tot een wereldspeler. De Nederlandse burger heeft van deze ontwikkelingen geprofiteerd; hij kon veilig voedsel kopen voor een relatief steeds lagere prijs. Schaalvergroting heeft hier dus geleid tot het dalen van de kostprijs en een groeiende welvaart.4 Onder invloed van de neoliberale wind die vanaf eind jaren tachtig in West-Europa opsteekt, moeten ook publieke en semipublieke organisaties efficiënter gaan werken. En ‘efficiënter maken’ betekent in de ogen van velen nog steeds: schaalvergroten. Dit resulteert in een golf 4 Deze wijze van grootschalig landbouwen heeft het Westen veel goeds gebracht, maar heeft ook geleid tot aanzienlijke verborgen kosten, bijvoorbeeld voor ecologie en voor sociale structuren in ontwikkelingslanden. Deze kosten zijn lang buiten beeld gebleven, maar komen onder invloed van het duurzaamheidsdenken in focus. Zie ook verderop in deze verkenning. Pagina 18
Pagina 20Interactieve internet krant, deze vakblad of club blad is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het online op uw website plaatsen van digitale onderwijscatalogussen.
529 Lees publicatie 203Home