230 HOOFDSTUK 3 VIII WAT OVERHEDEN KUNNEN DOEN 10 Een lijst van ideeën wat overheden kunnen doen, staat in het verslag uit 2010 van de werkgroep financiering van het Akkoord van Apeldoorn met de ministeries van LNV, I&M en OCW, IPO, VNG en ruim veertig maatschappelijke organisaties. (a) Europa: Gemeenschappelijk Landbouwbeleid; (b) Rijk: Groene compensatie infrastructuur, MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport), ILG (Investeringsbudget Landelijk Gebied), nieuwe Landschapswet voor cultuurlandschap met fiscale steun à la Natuurschoonwet; (c) Provincies: Uit opbrengst eigen vermogen, regionale landschapsfondsen, landschapsheffing huishoudens samen met gemeenten en waterschappen van € 5 tot € 10 per huishouden per jaar; (d) Gemeenten: Landschapsbijdrage uit bouwprojecten. Zie www.landschapsmanifest.nl. 11 Overheden op diverse niveaus kunnen de rol versterken van buitenlui, bezitters van minder dan 5 hectare grond. Deze groep van 170.000 mensen bezit 282.000 hectare grond, wat goed is voor 9% van het buitengebied (Bron: Kadaster, CBS en Landschapsbeheer Nederland 2005). In regio’s als Twente bestaat al meer dan de helft van de grondeigenaren uit mensen die voor hun inkomen niet afhankelijk zijn van hun grondbezit. De bijdrage van buitenlui aan natuur en landschap kan worden vergroot door hen van meer informatie te voorzien over bijvoorbeeld streekeigen beplanting en karakteristieke erfinrichting. Ingenieursbureau Van Nierop begeleidt twee groepen buitenlui. Uit hun praktijk komen vier manieren om de rol van buitenlui te vergroten: (a) Gemeenten kunnen buitenlui vrijstellen van onroerendzaakbelasting op natuurgrond op voorwaarde dat de eigenaar zich heeft aangesloten bij een groep van buitenlui. Nu is alleen NSW-gerangschikte grond vrij van OZB-heffing. (b) Het ministerie van Financiën zou van de contributie aan een groep van buitenlui een fiscale aftrekpost kunnen maken, door zo’n groep bijvoorbeeld een ANBI-status te geven. Een lid van een groep buitenlui kan dan de contributie aftrekken van de inkomstenbelasting. (c) Het ministerie van Financiën zou de BTW op advies en beheer kunnen verlagen van het hoge tarief (21% vanaf 1 oktober 2012) naar het lage tarief (6%). (d) Maak kostenbesparing mogelijk door het in erfpacht geven van gronden aan een samenwerkingsverband, collectieve verzekeringen voor aansprakelijkheid, brand en storm, ruilverkaveling onder bosbezitters voor grotere aaneengesloten delen, idem voor verkoop met eerste recht van andere leden, gezamenlijke machines zoals voor klieven van haardhout. Uit: ‘Particulier bosbezit: lust of last? Een rentmeesters perspectief’, Van Nierop & Boomers, januari 2010. 12 Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie zou een nieuw pachtstelsel kunnen ontwerpen waarbij partijen vrij zijn om met elkaar afspraken te maken over de looptijd, de pachtprijs en andere voorwaarden, zonder de huidige wettelijke beperkingen die de zwarte pacht, zonder enige rechtsbescherming, zo populair maken. Dat bepleit Erik Somsen, voorzitter van de Commissie Grond- en Pachtzaken van de Federatie Particulier Grondbezit. “We zien in Duitsland hoe goed dat werkt. Daar is ongeveer 60% van de grond verpacht. Maar de Tweede Kamer wil er nog niet aan.” Het percentage reguliere pacht is in Nederland gedaald tot onder de 20%, terwijl tegelijk de zwarte pacht enorm toeneemt. “Goed functionerende pacht en erfpacht kunnen helpen bij het in stand houden van natuur en landschap in ons agrarische cultuurlandschap”, zegt Somsen “Een boer die eigenaar is van zijn grond wil elke vierkante meter tot productie brengen en heeft geen belang bij bomen en houtsingels op zijn land. Op landgoederen met pachtsituaties kun je daarover afspraken maken, waardoor natuur- en landschapswaarden behouden worden.” 13 Veel meer gemeenten kunnen gaan werken met de wet Stad en Milieubenadering, die recht lijkt te doen aan de mix van functies die een landgoed probeert te combineren. Die wet bestaat al ruim tien jaar en biedt gemeenten de mogelijkheid om af te wijken van milieunormen zoals stank en ammoniak, onder de voorwaarde dat het geheel van de plannen meerwaarde creëert. 14 Gemeenten en provincies kunnen verhandelbare ontwikkelingsrechten uitgeven. Tot nu toe zijn VOR’s uitsluitend toegepast in Limburg. De ervaringen zijn positief, maar het middel is nog niet eenvoudig genoeg. VOR’s bevorderen natuur- en landschappelijke waarden, wat bestemmingsplannen niet kunnen, want die kunnen alleen verbieden en geen positieve sturing geven. Nog een voordeel is dat VOR’s de overheid geen geld kosten. De kern is het verplaatsen van bouwrechten in het buitengebied naar de bebouwde kom. Eigenaren van kwetsbare landbouw en natuur krijgen bouwrechten van de gemeente die ze kunnen verkopen aan projectontwikkelaars, die daarmee meer mogen bouwen in stedelijk gebied. (LEI, 2004). INFO STREEKEIGEN Grondrechten te koop Pagina 233

Pagina 235

Heeft u een uitgave, digitaal bladeren of ejaarverslagen? Gebruik Online Touch: handleiding digitaal bladerbaar publiceren.

527 Lees publicatie 202Home