2. Mogelijke oplossingsrichtingen De behoefte om burgers bepaald gedrag te laten vertonen bestaat niet alleen bij Nederlandse overheden. Wereldwijd bestaan er legio private initiatieven om het gedrag van burgers te beïnvloeden. In dit hoofdstuk behandelen we beloningssystemen, Time Banks en - daarvan afgeleid – zorgruil programma’s. Welke lessen kunnen we hieruit trekken voor het vormgeven van Tijdpunten? 2.1 Leren van beloningssystemen Sinds de jaren ’80 is er door de overheid uitgebreid verkend of burgers in hun gedrag te beïnvloeden zijn. Aanvankelijk werd geprobeerd gedrag te veranderen met het verstrekken van informatie; denk aan de postbus51 reclames. Maar informatieverschaffing is niet afdoende. Het blijkt dat een informatiecampagne wel het kennisniveau, en vaak ook de attitude verandert, maar niet het dagelijkse gedrag. Vaak speelt hierin een sociaal dilemma een rol: ‘volgens mij zou het goed zijn als ieder actief zijn buren en buurt helpt, maar ik heb zelf even geen tijd’. Ook het free-riders probleem speelt hier vaak een rol; ‘ik wil best een mijn steentje bijdragen, maar alleen als ik er zeker van ben dat iedereen dat doet’. In de private sector wordt – weliswaar om andere beweegredenen – tevens getracht het gedrag van consumenten te sturen. Daarin hebben beloningssystemen als Air Miles en Rocks aangetoond zeer succesvol te zijn. Door punten in het vooruitzicht te stellen, blijken consumenten bereid hun (koop)gedrag aan te passen. Want de punten vertegenwoordigen een waarde: er kunnen cadeautjes mee worden gekocht. En als de punten niet worden bemachtigd, ben je in principe dief van eigen portemonnee. Diverse experimenten – waaronder het experimentele beloningsprogramma NU Spaarpas 4 – hebben laten zien dat ook in het maatschappelijke domein dergelijke beïnvloeding werkt. Door een beloning in het vooruitzicht te stellen, nemen mensen informatie tot zich en passen hun gedrag aan. Belangrijk bijkomend effect is dat mensen zich extra gewaardeerd lijken te voelen; door het juiste gedrag te vertonen wordt een maatschappelijk voordeel behaald. De beloning bestaat bij vrijwel alle beloningsprogramma’s uit punten. Ze heten Air Miles, Freebees of soms gewoon ‘punten’. Wat de feitelijke waarde is, moet vaak nog maar blijken. De wisselkoers is niet transparant en de verzilvermogelijkheden veranderen regelmatig. Voor interessante cadeaus moet lang gespaard worden. 4 NU Spaarpas was een duurzaam beloningsprogramma in de gemeente Rotterdam in 2002-2003. Consumenten konden punten verdienen met de aanschaf van duurzame producten en diensten (zoals spaarlampen, Max Havelaar koffie of fietsreparatie) en met het vertonen van duurzaam gedrag (zoals afval scheiden). Punten konden worden verzilverd voor duurzame specials of diensten (zoals openbaar vervoer, museum en bioscoop). 5 Pagina 10
Pagina 12Interactieve eboek, deze club blad of onderzoeksrapport is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het digitaliseren van digi vaktijdschriften.
455 Lees publicatie 148Home