5. Het richting geven aan het zoekproces Een innovatietraject is pas succesvol indien voldoende enthousiaste actoren het traject ondersteunen. Daarvoor is het belangrijk dat de richting van verandering duidelijk is gearticuleerd en dat deze aanspreekt. Verwachtingen spelen hierbij een belangrijke rol. Hoge verwachtingen ten aanzien van een nieuwe ontwikkelingsrichting stimuleren nieuwe partijen om in te stappen, terwijl niet-waargemaakte verwachtingen een reden kunnen zijn om uit een traject te stappen. Richting geven kan op veel verschillende manieren plaatsvinden. Het communiceren van het succes van nieuwe projecten is een goede manier, maar ook duidelijke beleidsdoelen van overheden of sectororganisaties geven richting aan het zoekproces. Een voorbeeld daarvan is de energie agenda, die doelen heeft gesteld voor het percentage duurzame energie voor 2020. 6. Het creëren van markten sitie, leidt vaak tot hogere kosten voor hen of vraagt grote veranderingen in innovatiestrategie. Bestaande sectoren met grote belangen zijn vaak goed georganiseerd en hebben veel invloed in beleidsprocessen. Om nieuwe technologieën een kans te laten hebben, is het dan ook van groot belang dat lobbyactiviteiten plaatsvinden die de nieuwe technologie op de kaart zetten en gunstigere voorwaarden voor de nieuwe technologie proberen af te dwingen. Het gaat hierbij dus om een lobby gericht op de gevestigde partijen, oftewel diegenen die de macht hebben de regels van het innovatiesysteem te veranderen. Dit kunnen zowel politieke als nietpolitieke actoren zijn. Het centrale idee achter de functies van innovatiesystemen is dat ze elkaar beïnvloeden. Idealiter versterken ze elkaar; we spreken dan van ‘positieve terugkoppeling’ ofwel ‘motoren van verandering’. Uit innovatieliteratuur blijkt dat het al dan niet optreden van motoren van verandering, het succes van veel innovatieprocessen bepaalt. Het is echter ook mogelijk dat sleutelprocessen elkaar negatief beïnvloeden (negatieve terugkoppeling). Een voorbeeld hiervan is dat tegenvallende onderzoeksresultaten leiden tot negatieve verwachtingen, wat leidt tot het stopzetten van onderzoeksmiddelen. De afwezigheid van motoren is vaak te verklaren door het slecht ingevuld zijn van een van de zeven functies. Praktisch gezien komt innovatiemanagement vanuit een innovatiesysteem-perspectief er dan ook op neer dat de ondernemer of beleidsmaker evalueert of elk van de sleutelprocessen in voldoende mate aanwezig is. Een optimale managementstrategie op sectorniveau zou vervolgens activiteiten moeten stimuleren die bijdragen aan het versterken van de tot dan toe onderbelichte functies, om zo innovatiemotoren op gang te brengen. In een complexe, omvangrijke sector als de Nederlandse glastuinbouw kan men niet spreken van één innovatiesysteem, maar van meerdere gerelateerde innovatiesystemen die soms enkele structurele elementen delen, zoals LNV (nu EL&I) of het PT. Zo is het mogelijk om onderscheid te maken tussen het sierteelt-innovatiesysteem en het kasgroenten-innovatiesysteem. Het is zelfs mogelijk om het innovatiesysteem rond komkom9 Een markt is een essentiële voorwaarde voor het slagen van een nieuw product. Voor innovaties is niet altijd een grote markt beschikbaar. Dit remt verwachtingen, het enthousiasme van ondernemers en bovendien de bereidheid van banken om kapitaal beschikbaar te stellen. Er zijn dus activiteiten nodig om in eerste instantie een kleine marktvraag te creëren, om in een later stadium een grotere markt te kunnen openen. Ondernemers met bijvoorbeeld duurzame labels waarmee ze hun producten onderscheiden van anderen of nieuwe markten aanboren (blue ocean strategy) kunnen markten creëren, maar ook overheden die nichemarkten kunnen creëren en beschermen door het beschikbaar stellen van subsidies en door de nieuwe producten voorrang te geven in het inkoopbeleid van overheidsinstellingen. Dit laatste wordt in de literatuur launching customer genoemd. 7. Het doorbreken van weerstand door lobbyen Veel actoren die een belang hebben in de huidige manier van produceren en consumeren, zijn niet gebaat bij duurzame veranderingsprocessen. Dit gaat ten koste van hun marktaandeel, is een bedreiging van hun marktpo- Pagina 14

Pagina 16

Heeft u een reisgids, issue of internet onderwijs catalogussen? Gebruik Online Touch: reclamefolder online uitgeven.

440 Lees publicatie 134Home