gen; misschien doordat mensen steeds stedelijker leven en steeds minder directe ervaring met natuur hebben. De vraagstelling is misschien ook erg suggestief geweest. Niemand zal zichzelf als heerser definiëren, maar veel mensen gedragen zich er wel naar. De uitkomst dat mensen zich tegelijk meer onderdeel van én verantwoordelijk voor de natuur zijn gaan voelen, biedt een belangrijke opening voor een vruchtbaar debat. Voordeel is ook dat deze opvatting feitelijker lijkt en minder ideologisch of dogmatisch gekleurd. Ook voor het natuurdebat geldt dat mensen niet op één dimensie beoordeeld kunnen worden. De sociale wetenschappen reiken ons hier een methode aan die eenvoudig is te illustreren aan de hand van het mikadospel (Mens-Verhulst, 2003). In de eerste plaats is er bij één verschilcategorie geen harde en blijvende dichotomie, maar altijd sprake van continue en dynamische eigenschappen. Op een mikadostokje van één kleur kan de kleur sterk verlopen en het stokje kan op verschillende plekken worden vastgepakt. Daarnaast is er altijd sprake van een groot aantal mikadostokjes. Bij iedere worp, in verschillende situaties, liggen andere stokjes boven en raken ze andere stokjes. Het is zelfs denkbaar dat sommige stokjes bijvoorbeeld zwaarder zijn dan andere of kleverig. Verschillen zijn in deze metafoor niet dichotoom maar interplex, en niet één- of meerlagig maar intersectioneel. Welke identiteit meer op de voorgrond treedt, is contextafhankelijk. Zonder bewustzijn van deze complexiteit missen we noties zoals keuzevrijheid, zelfsturing, dynamiek en contingentie. Pluriformiteit bijvoorbeeld werd in het industriële, modernistische tijdperk als complicatie gezien, maar nu gelukkig steeds meer als verrijking. We hebben de rijkdom nodig om verrast, verrijkt, verdiept te worden in de meest brede zin. Bovendien zijn er 174 natuurlijk veel meer typologieën. Je kunt bijvoorbeeld ook kijken naar de risico-inschattingen die mensen maken. Zoals een debat over solidariteit niet volledig is als de vraag wie je buitensluit niet aan de orde komt, zo zou het bij iedere typologie ook moeten gaan over de vraag welke belangrijke nuances en combinaties je mist met deze simplificatie. Amartya Sen zag als kind dat een moslim die toevallig in de buurt was, werd vermoord door mensen die niets anders van hem wisten dan dat hij moslim was. In zijn boek Identity and Violence (2007) geeft hij aan dat als je een mens reduceert tot één eigenschap of identiteit, het makkelijk wordt om geweld tegen die persoon op te roepen. Ook grote conflicten tussen volken of naties worden pas mogelijk als je de individuen eendimensionaal maakt. Zodra je weet dat iemand niet alleen maar een geloof aanhangt maar ook een eindeloze reeks andere identiteiten heeft, wordt het lastig om de persoon te vermoorden op grond van die ene identiteit. Ook in minder extreme omstandigheden kun je het als een vorm van geweld zien als iemand tot één dimensie wordt beperkt. Er zijn nog veel interessante vragen die onbeantwoord blijven, bijvoorbeeld de vraag naar de samenhang tussen voorkeuren die mensen hebben over de verschillende typologieën, de vraag naar de dynamiek van de voorkeuren en samenhangen, en bovenal de vraag hoe de context voorkeuren, prioriteiten en gewichten stuurt. Het antwoord op deze vragen helpt ons misschien te begrijpen waarom mensen natuur belangrijk vinden maar er toch niet vaak of lang verblijven. En het kan ons helpen om te begrijpen hoe het in hemelsnaam mogelijk is dat terwijl er slechts duizenden mensen lid zijn van politieke partijen en miljoenen van natuurbeschermingsorganisaties, die laatsten in het politieke debat toch amper iets te vertellen hebben. Het onderzoek van natuurbeschermingsorganisaties en universiteiten zou zich kortom niet 175 Pagina 88
Pagina 90Interactieve online spaarprogramma, deze boek of artikel is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het digitaliseren van web whitepapers.
546 Lees publicatie 216Home