moeten zijn, zoals we in een vinexwijk van mensen verwachten dat ze hun tuintjes niet asfalteren? Wegbeheerders, waterschappen, beheerders van bedrijventerreinen weten interessante resultaten te boeken zonder veel meerkosten. Ze zijn soms zelfs goedkoper uit met biologische zuiveringstechnieken, ecologische bermen en ecologisch oeverbeheer. Stedenbouwers en architecten kunnen zwaluwen en slechtvalken terugbrengen in de dagelijkse leefomgeving. De kustverdediging verloopt met zandmotors en voordelta’s die nieuwe natuurgebieden van wereldformaat opleveren. De Zeeuwse Delta wordt een plek waar wisselpolders voor natuur en veiligheid op lange termijn zorgen, en waar zoute polders Europa voorzien van schelpdieren en andere culinaire producten. Als we natuur niet langer zien als een kostenpost maar als iets waar mensen blij van worden, opent zich een beloftevol en belangrijk perspectief. We zijn eraan toe om te landen op aarde. Precies dat is de betekenis van de beweging van biologisering naar naturalisering. De geschiedenis van de mensheid was een geschiedenis van afzetten tegen de natuur, van haar willen beheersen. Nu we ons eraan ontworsteld hebben en tegelijk tegen de grenzen aanlopen, breekt een nieuwe fase aan: een fase van ruimte geven en terughoudend zijn. De strijd tegen de natuur is voorbij, het samenspel kan beginnen. Landen op aarde betekent ook: het idee loslaten dat de natuur de vijand is. Het idee dat mens en natuur strijdig zijn, is cultureel bepaald. Je kunt een gezin beschrijven als een verzameling van strijdende individuen: zoveelste reductio ad absurdum van de biologisering. Je kunt het ook zien als verzameling van verbonden, elkaar verrijkende individuen: naturalisering van het wereldbeeld als conditio sine qua non voor een duurzame vitaliteit. 264 De geschiedenis van het Nederlandse natuurbeleid van de afgelopen decennia laat zien dat een forse toename van de bevolking en een forse toename van de welvaart gepaard kunnen gaan met vooruitgang van de natuur. Als we de kaarten niet langer exclusief op landbouw zetten, blijkt overal voortgang te boeken. Als we de visserij goed regelen, en dat is technisch en economisch betrekkelijk eenvoudig, kunnen we nog veel meer vooruitgang boeken. Een welvarende samenleving en een rijke natuur gaan heel goed samen. Technisch is het geen probleem. Het is vooral een kwestie van goede afspraken over het beheer van collectieve bezittingen, ofwel de terugkerende vraag van het voorkomen van een tragedy of the commons. Landbouw en natuur zitten nu al decennia in een weinig perspectiefvolle relatie. Op zijn best delen beide partijen een Stockholmsyndroom.Van twee kanten wordt het tijd om een nieuw perspectief te openen. Dat is lastig, maar, zoals Geert Mak zei: vrede sluiten doe je met de vijand.1 1 In In Europa. 265 Pagina 133

Pagina 135

Voor vaktijdschriften, online nieuwsbrieven en cursussen zie het Online Touch content management beheersysteem systeem. Met de mogelijkheid voor een online winkel in uw PDF's.

546 Lees publicatie 216Home