9 gebruik van de woeste grond in de vorm van marken, malen en gemeynten, die waren ontstaan in de Middeleeuwen, verdwijnen eveneens. Particulieren bezitten aan het eind van de 19e eeuw vrijwel alle bos en wat er nog over is van de woeste grond. Begin 20e eeuw groeit de rol van de overheid, die zich in de 19e eeuw juist geheel had terug getrokken uit het bosbeheer. Staatsbosbeheer gaat productiebossen aanleggen en beheren. De particuliere vereniging Natuurmonumenten gaat bijzondere natuur kopen en beheren. Vanaf de jaren vijftig van de 20e eeuw daalt de houtprijs als gevolg van mijnsluitingen. Ongeveer tegelijk stijgen de lonen snel. Voor veel landgoederen valt daardoor de belangrijkste inkomstenbron weg. Nog een andere trend treft de landgoederen: onder invloed van Europa krijgt schaalvergroting en daarmee ruilverkaveling greep op de landbouw. Vanwege hun kleinschalige landbouw die op landgoederen wordt uitgeoefend, vallen voor veel landgoedeigenaren de landbouwinkomsten terug. Zij verkopen hun bezit aan terreinbeherende organisaties (TBO’s) zoals Natuurmonumenten en daarvan afgeleide provinciale Landschappen. In diezelfde tijd wordt de opvatting steeds algemener dat natuur een collectief goed is en dat het een taak van de overheid is deze te financieren. Het rijk subsidieert daarom een steeds groter deel van de aankoop en het beheer door TBO’s en het beheer door particulieren. Sinds 2012 is dit onderscheid in benadering van verschillende eigenaarsgroepen vanuit de rijksoverheid verdwenen. Nu is nog bijna de helft van het bos particulier bezit. Buitenlui, burgers met kleine stukjes grond, beschikken over 13% van alle bos. Samen met de eigenaren van meer dan vijf hectare, blijkt ruim 45 procent van het bos in particuliere handen. De overige natuur is vooral in handen van Staatsbosbeheer en TBO’s. Cijfers over het particulier bezit van bijvoorbeeld heide, hoog- en laagveen zijn vrijwel niet te vinden. Wel blijkt uit gegevens uit 2010 van het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit dat ongeveer 95% van het totale areaal van landgoederen (125.000 hectare) binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) ligt. Landgoedeigenaren beheren daarmee bijna 20% van de totale EHS. Dit aandeel is iets groter dan bijvoorbeeld Natuurmonumenten (circa 100.000 hectare) en de provinciale Landschappen (circa 90.000 hectare). Overheden en de natuursector zijn op zoek naar nieuwe inkomstenbronnen en alternatieve financieringsvormen. Dit boek bevat vele voorbeelden waaruit blijkt dat de natuursector steeds vaker luistert naar ‘de klant’ en dat burgers en bedrijven bereid zijn mee te denken en mee te doen. Inspirerende innovaties zijn het gevolg. Het vertrouwen is groot dat de markt op die manier een flink deel kan compenseren van de krimpende subsidiestroom. Toekomst Er zijn volop kansen om met bos en natuur geld te verdienen en om met andere manieren van financiering de aanleg en het beheer te bekostigen. Het oogsten van meer hout bijvoorbeeld en een intensievere benutting van biomassa kunnen inkomsten vergroten. Kiezen voor andere soorten bomen en toekomstgerichte beheersmethoden kan de kosten beperken. Het aantal particuliere landgoederen kan weer toenemen. In de eerste plaats gaan TBO’s wellicht hun landgoederen verkopen om de bezuinigingen op te vangen. Eigenaren van bestaande landgoederen alsmede gefortuneerde landgenoten die hun geld op een positieve manier willen besteden, hebben interesse getoond. Eén van de belangrijkste kenmerken van de meest succesvolle landgoederen is de multifunctionaliteit. Zeker in deze tijd van bezuinigingen wint het multifunctionele landgoed aan populariteit. Om de bedrijfsvoering zo veelzijdig te kunnen invullen, is maatwerk van overheden nodig. Bij de beoordeling van plannen moeten zij leren kijken naar het saldo van het geheel. Het komt nog regelmatig voor dat kansrijke ontwikkelingen niet kunnen worden ontplooid doordat een specifiek beleidsonderwerp roet in het eten gooit. Pagina 12

Pagina 14

Voor vaktijdschriften, online sportbladen en verenigingsbladen zie het Online Touch CMS systeem. Met de mogelijkheid voor een online shop in uw uitgaves.

527 Lees publicatie 202Home