doelen van overheden of sectororganisaties geven richting aan het zoekproces. Een voorbeeld daarvan is de energieagenda, die doelen heeft gesteld voor het percentage duurzame energie voor 2020. 2.2 Barrières voor innovatie Het centrale idee achter de functies van innovatiesystemen is dat ze elkaar beïnvloeden. Idealiter versterken ze elkaar; we spreken dan van ‘positieve terugkoppeling’ ofwel ‘motoren van verandering’. Uit innovatieliteratuur blijkt dat het succes van veel innovatieprocessen wordt bepaald door het al dan niet optreden van motoren van verandering. Er is ook veel onderzoek gedaan naar de redenen waarom innovatiesystemen soms niet goed functioneren; de barrières voor innovatie. We onderscheiden daarbij verschillende typen barrières: barrières die optreden door problemen met de structuur van het innovatiesysteem en barrières die het gevolg zijn van het slecht functioneren van het innovatiesysteem. Deze laatste categorie barrières treedt op wanneer het innovatiesysteem één of meerdere functies niet of niet goed vervult. 6. Het creëren van markten Een markt is een essentiële voorwaarde voor het slagen van een nieuw product. Voor innovaties is niet altijd (direct) een grote markt beschikbaar. Dit remt verwachtingen, het enthousiasme van ondernemers en bovendien de bereidheid van banken om kapitaal beschikbaar te stellen. Er zijn dus activiteiten nodig om in eerste instantie een kleine marktvraag te creëren, om in een later stadium een grotere markt te kunnen openen. Ondernemers met bijvoorbeeld duurzame labels waarmee ze hun producten onderscheiden van anderen of nieuwe markten aanboren (blue ocean strategy), kunnen markten creëren. Ook overheden kunnen bijdragen aan het creëren van nieuwe markten, door nichemarkten te beschermen door het beschikbaar stellen van subsidies en door de nieuwe producten voorrang te geven in het inkoopbeleid van overheidsinstellingen. Dit laatste wordt in de literatuur launching customer genoemd. 7. Het doorbreken van weerstand door lobbyen Veel actoren die een belang hebben in de huidige manier van produceren en consumeren, zijn niet gebaat bij duurzame veranderingsprocessen. Dit gaat ten koste van hun marktaandeel, is een bedreiging van hun marktpositie, leidt vaak tot hogere kosten voor hen of vraagt grote veranderingen in innovatiestrategie. Bestaande sectoren met grote belangen zijn vaak goed georganiseerd en hebben veel invloed in beleidsprocessen. Om nieuwe technologieën een kans te laten hebben, is het dan ook van groot belang dat lobbyactiviteiten plaatsvinden die de nieuwe technologie op de kaart zetten en gunstigere voorwaarden voor de nieuwe technologie proberen af te dwingen. Het gaat hierbij dus om een lobby gericht op de gevestigde partijen; diegenen die de macht hebben om de regels van het innovatiesysteem te veranderen. Dit kunnen zowel politieke als niet-politieke actoren zijn. Structuurgerelateerde barrières Figuur 1 geeft een overzicht van de verschillende actoren die samen het glastuinbouwinnovatiesysteem vormen. Wanneer één of meerdere componenten (actorgroepen zoals intermediairs) niet aanwezig zijn, belemmert dit de innovatie. In een volwassen innovatiesysteem zoals dat van de glastuinbouw worden structuurproblemen echter meestal niet veroorzaakt door het ontbreken van actoren, maar door problemen in de interacties tussen de actoren (Negro e.a., 2011). Deze barrières kunnen zowel ontstaan door bestaande formele regelgeving als door problemen in de samenwerking. Regels die bepalen hoe de samenwerking tussen actoren verloopt, kunnen een negatief effect op innovatie hebben. Een voorbeeld hiervan in de glastuinbouwsector zijn regels en gewoonten over de inrichting van de keten. Maar ook vaste patronen van samenwerking maken het soms moeilijk om nieuwe innovatieve samenwerkingsverbanden op te zetten, ook als er geen belemmeringen in de regelgeving zijn. Daarnaast kan natuurlijk het ontbreken van verbindingen tussen verschillende actoren die wel baat zouden hebben bij samenwerking, een barrière voor innovatie vormen. 7 Pagina 13

Pagina 15

Heeft u een krant, pagedirect of digi-publicaties? Gebruik Online Touch: onderwijs magazine digitaal bladerbaar uitgeven.

487 Lees publicatie 175Home