In de jaren zeventig van de vorige eeuw kwam een tegengestelde beweging op gang: miniaturisering. In de informatietechnologie heeft deze al een grote vlucht genomen. Belangrijk effect is dat computerkracht breed is gedistribueerd en aan allen – die ermee om weten te gaan – ter beschikking staat. De kenniseconomie21 doet haar intrede. Kapitaal en arbeid boeten in aan belang, terwijl het belang van “kennis” toeneemt. Kennis is deelbaar en zonder veel milieulast te verspreiden. Desondanks is het industriële paradigma voortgeschreden. De jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw laten zich kenmerken door consolidatie en internationalisering. Hoewel de rol van kapitaal minder belangrijk werd voor uitvoering van de bedrijfsfuncties, is kapitaal wel de sturende factor in de organisatieontwikkeling. Veelal weet de macht van kapitaal zelfs de economische macht en jurisdictie van nationale overheden te overvleugelen, wat op zich weer noopt tot internationalisering van beleid. De afstand tussen multinational en samenleving wordt groter. In termen van de nutsvoorziening: probleem en oplossing komen steeds verder uit elkaar te staan.22 Mensen raken vervreemd van de vitale processen die hun leven ondersteunen. Toch wordt veelvuldig erkend dat juist grotere betrokkenheid van de direct belanghebbenden, van beslissende invloed is op verduurzaming van nutsvoorzieningen. Het ligt dan ook voor de hand dat organisatievormen zullen ontstaan die beter passen bij de technologische mogelijkheden en maatschappelijke behoeften van deze tijd. 39 21 Zie voor een pakkende introductie tot de kenniseconomie: www. economist.com/nextsociety/; een serie artikelen van Peter Drucker, uitgegeven door The Economist in november 2001. 22 Arjan van Timmeren; “Autonomie & heteronomie, Integratie en verduurzaming van essentiële stromen in de gebouwde omgeving”, TU Delft, 2006. 6.3 Procesintensificatie De technologie maakte de grootschalige industrialisatie mogelijk. De stand van de techniek doet de pendel inmiddels echter ook weer de andere kant op zwaaien. Miniaturisering doet zijn intrede, en dat laat de grootschalige industrie niet onberoerd. Tegenover de industriële centralisatie komt nu de postindustriële decentralisatie te staan. Productiemiddelen worden weer kleiner, en traditionele scheidingen vervangen. De computer en het internet geven hiervan een duidelijk voorbeeld. Vele huishoudens beschikken inmiddels over informatieen communicatiemiddelen waarover in het verleden slechts een enkele geprivilegieerde kon beschikken. Veel werk kan weer in de eigen leefomgeving worden gedaan. Bij het “kenniswerk” ziet men de grenzen tussen “wonen” en “werken” al vervagen. Ook in de procestechnologie is miniaturisering in opkomst. Processen worden preciezer en op maat.23 Wat vroeger op een afgelegen industrieterrein stond te walmen, past binnenkort op zolder of in de keukenkast. De Delftse hoogleraar Stankiewicz trekt deze ontwikkeling in een breed verband. Hij vergelijkt de huidige procesindustrie met uitstervende dinosauriërs die hun eigen habitat ondermijnen. In 2000 kondigde hij aan dat de chemische fabrieken van de nieuwe generatie in schoenendozen zouden passen. Reeds in 2005 heeft DSM een eerste “schoenendoosfabriek” in commerciële exploitatie genomen. 23 Zie o.a. Yong Wang et al. “Microreactor Technology and Process Intensification”, 2005. Pagina 48
Pagina 50Scoor meer met een online winkel in uw vakbladen. Velen gingen u voor en publiceerden tijdschriften online.
303 Lees publicatie 100Home