wen zie ik terug in de hele geschreven geschiedenis. Juist omdát ons leven nu zo is georganiseerd, genormeerd en vertwitterd, is er een grote behoefte aan een plek waar geen normen zijn, waar alles open is en niks gepland.” gd: “De zonsondergang op bestelling als horror. Dat doet ook denken aan Japanse zwemparadijzen met stranden en horizonten van plastic. Of aan de film Soylent Green, waarin mensen in een kunstmatige wereld op hun sterfbed met films aan de natuur worden herinnerd. Maar waaróm is dat horror? Enerzijds lijkt iedereen dit te kunnen herkennen. Anderzijds dreigt deze menselijke behoefte, en daarmee de behoefte aan noodventielen, steeds meer te worden vergeten. Moeten we wildernis en het onverwachte borgen om te voorkomen dat straks alles van plastic wordt, met inbegrip van het gedrag van mensen?” bvdk: “Zoals je moet slapen om te kunnen leven, zo moet je wildernis hebben om het georganiseerde leven te kunnen verdragen.” gd: “Omdat je zelf als mens ook een stuk wildernis bent?” bvdk: “Een compleet gepland leven is als een video die wordt afgedraaid. Maar is dat leven? Heeft leven niet ook te maken met verwondering, verrassing en bewondering van iets wat boven ons uitstijgt?” gd: “Freud zou zeggen dat je wildernis nooit helemaal kunt uitbannen. Sterker: hoe sterker je het probeert te verdringen, des te heftiger komt het door de achterdeur naar binnen. Dat kan zelfs zo heftig gaan dat het zich tegen onszelf keert.” bvdk:“Voetbalgeweld, drinkgedrag... ook dat is zoeken naar een wildernis, naar ongeremdheid, het gevaarlijke en onverwachte.” gd: “Een samenleving die de wildernis niet op verantwoorde wijze koestert, roept dit soort megawildernissen over zich af: dat zou een werkhypothese kunnen zijn. Maar terug naar het begin: waarom is het zo’n bijzondere ontdekking dat de mooiste wilder26 nis in Nederland blijkbaar nog kan of moet komen?” bvdk: “Jac. P. Thijsse voelde zich volkomen thuis in ons arcadische landschap. Het Nederlandse landschap was zijn huis. Voor zover er al sprake was van zo’n arcadisch landschap is het nagenoeg helemaal verdwenen, het is een strijdtoneel geworden. Intussen is het agrarische gebruik – dat tuinieren had toen echt kwaliteit – van de aarde doorgeslagen in een industriële richting en lijkt de norm te worden gesteld door landbouwgebieden met een biodiversiteit van één: aardappelen of gras. Deze verschraling van de natuur roept een verlangen op naar iets anders: bij de een naar het schijnbaar arcadische landschap van weleer, bij anderen wenkt het perspectief van wildernis en het onverwachte. In Nederland staan deze twee naast elkaar. De ruimte voor het arcadische landschap zie ik echter als beperkt: het is erg kostbaar en het verhoudt zich slecht tot de dynamiek van ons grondgebruik. Maar ook in termen van biodiversiteit biedt het op termijn weinig zekerheid. Naast dit fysieke verhaal is er ook de psychologische en cultuurfilosofische laag. De generatie van Thijsse had geen benul van wat wildernis kon zijn. Maar zijn licht naïeve motto ‘onbekommerd’ van toen, is op ons niet meer van toepassing. In de jaren tachtig van de vorige eeuw was er heel weinig over, na een eeuw van ontginning, rationalisatie, intensivering, vergiftiging. Er was paniek. Hoe houden we nog iets overeind? Aldus ontstond er een verschuiving naar iets anders... de Ecologische Hoofdstructuur.” gd: “Zo bezien wordt duidelijk hoe revolutionair die EHS eigenlijk was.” bvdk: “De EHS was in eerste instantie vooral ruimtelijke strategie: hoe kunnen we stukken natuur zo met elkaar verbinden dat beestjes elkaar kunnen vinden? Je kunt het ook zien als een van de laatste utopische projecten in Nederland. Je kunt het ook zien als een logische vervolgstap in een inrichtingstraditie. Het was een 27 Pagina 14

Pagina 16

Scoor meer met een web winkel in uw boeken. Velen gingen u voor en publiceerden onderwijs magazines online.

546 Lees publicatie 216Home