110 nutsvoorziening geheel decentraal opgezet. Als bestuurders de alternatieve opzet en technieken eenmaal hebben zien werken, wordt niet langer gefixeerd op de problemen, maar op de kansen. De ontwikkelingen nemen dan een vlucht. Warmteprojecten lenen zich nog het best voor de eerste stap naar Nieuwe Nuts. Dit komt doordat warmte het minst gereguleerd en vrij is. Andere nutsvoorzieningen zijn verpakt in een vast stramien van bestaande verantwoordelijkheden, regels, organisaties en belangen. Systeemverandering ondervindt hier tegenwerking vanuit de bestaande orde. Bij warmte is daarvan in veel mindere mate sprake. Warmte anders dan elektriciteit en gas De Warmtewet is nog niet van kracht. De datum van inwerkingtreding is nog onbekend. 123 Je zou kunnen zeggen: aanleg van een gasnet is vrij maar het gebruik ervan niet. Voor kleine netten kan overigens een uitzondering worden gemaakt. Voor Nieuwe Nuts is met name van belang de ontheffingsgrond ex art. 2a lid 1 onder b: “(…) voor zover het een net betreft waarop een beperkt aantal andere natuurlijke personen of rechtspersonen zijn aangesloten en (…) het gastransportnet bestemd is om een aantal samenwerkende natuurlijke personen of rechtspersonen te voorzien van gas en de samenwerking van deze personen een betrouwbaar, duurzaam, doelmatig en milieuhygiënisch verantwoord functionerende energiehuishouding in hun vestigingen ten doel heeft.” Wat onder een “beperkt aantal personen” moet worden verstaan, is niet exact bepaald. Voor elektriciteit wordt in de literatuur wel de norm < 500 woningequivalenten gehanteerd, maar deze norm is noch door regels, noch door beleid, noch door rechtspraak bekrachtigd. 124 125 Voor gas en elektriciteit zijn aparte wetten van kracht: de Gaswet en de Elektriciteitswet. Beide hanteren een systeem waarbij de functies van producent, leverancier en netbeheerder gescheiden zijn. Sinds 2003 is er ook een Warmtewet in voorbereiding.123 Dit wetsontwerp kent niet de scheiding tussen distributeur (netbeheerder) en leverancier. Elektriciteit heeft het meest uitgebreide en stringente regime. De aanleg van elektriciteitsdistributienetten is in principe voorbehouden aan de regionale netbeheerder. Dit monopolie is bij wet toegekend (art. 16 Ew). Een grondeigenaar kan theoretisch wel een eigen elektriciteits- of gasnet aanleggen. Voor dit net moet hij vervolgens echter een beheerder aanwijzen (art. 10 Ew en art. 2 lid 1 Gw)124 Vanaf 1 januari 2008 geldt bovendien dat de netbeheerder het economische eigendom krijgt van dit net. Daarvoor mogen geen commerciële vergoedingen in rekening worden gebracht. Normaal is het bij gas en elektriciteit dus niet interessant voor een grondeigenaar om het monopolie van de regionale netbeheerder uit te dagen. Bij warmtenetten ligt dat anders; hier liggen wel concurrentiële mogelijkheden. En de ontwerp Warmtewet lijkt dat ook te honoreren. De huidige praktijk voor gas en elektriciteit kent een status-quo van een beperkte groep netbeheerders. Dit loopt via instemming van de minister van Economische Zaken en het gaat daarbij zonder uitzondering om overheidsbedrijven. Bedoeling van de Nederlandse wetgever is dat de zeggenschap over deze beheerders ook “binnen de kring van de overheid” zal blijven. Dit systeem vestigt feitelijk een overheidsmonopolie op de gas- en elektriciteitsnetten.125 Binnen Europa wordt deze visie van overheidseigendom overigens niet algemeen gedeeld, wat de Nederlandse positie hierin vrij zwak maakt en vatbaar voor onverwachte veranderingen. Productie en levering van gas en elektriciteit zijn “geliberaliseerd” en worden na doorvoering van de Splitsingswet mogelijk ook volledig geprivatiseerd. Alleen voor het netbeheer wil Lidstaat Nederland graag de publieke status behouden.126 Warmte kent geen aparte netbeheerder, en aanwijzing van een aparte netbeheerder is bij warmte ook niet aan de orde. Er is dus ook geen voorgeschreven overheidseigendom van de netbeheerder, noch van het net (economisch eigendom). Het warmtenet, het netbeheer en de levering van warmte kunnen als één geheel in private handen worden gebracht. Warmte kan worden opgezet als private activiteit en ook de Wel is er ruimte voor financiële of speculatieve constructies op het juridische eigendom waarmee vestiging van zakelijke rechten, vervreemding en executie van de netten een mogelijkheid blijft. Zeker in internationale en verdragsrechtelijke context valt niet uit te sluiten dat Nederlandse gas- en elektriciteitsnetten via bezwaring alsnog in (buitenlandse) private handen belanden. 126 Het is zeer de vraag of dit gaat lukken: (1) het Nederlandse standpunt kent geen algemene bijval in Europa, (2) een groot Europees energiebedrijf is al volledig geprivatiseerd, (3) Nederlandse energiebedrijven zien grote belangen om afsplitsing van de netten tegen te houden en (4) middels financiële en speculatieve constructies kunnen de netten wel worden bezwaard; in internationale en verdragsrechtelijke context zal dit kunnen betekenen dat de Nederlandse overheid en wetgever bij de eigendomsvraag over de gas- en elektriciteitsnetten buiten spel komt te staan. Pagina 119

Pagina 121

Heeft u een lesboek, digi brochure of digitale catalogussen? Gebruik Online Touch: onderwijscatalogus digitaal maken.

303 Lees publicatie 100Home